Profesjonalna pomoc
na silną zgagę

Co to jest refluks i jakie mogą być jego przyczyny?

Nieprzyjemne palenie w przełyku – zna je wielu pacjentów, ale nie każdy potrafi określić jego przyczynę. Zwykle za pojawienie się tego objawu odpowiada refluks.

Nieprzyjemne palenie w przełyku – zna je wielu pacjentów, ale nie każdy potrafi określić jego przyczynę. Zwykle za pojawienie się tego objawu odpowiada refluks. Co to takiego? Skąd się bierze? Sprawdź.

Co to jest refluks?

Refluks – z tym terminem medycznym prawdopodobnie spotkała się większość pacjentów, jednakże nie każdy potrafi wytłumaczyć, czym właściwie on jest oraz jakie mechanizmy stoją za jego rozwojem. Najprościej rzecz ujmując, refluks to wsteczne zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Stan ten fachowo jest nazywany refluksem żołądkowo-przełykowym.

Wielu pacjentów prawidłowo łączy zjawisko refluksu ze zgagą, będącą jego bezpośrednią konsekwencją. Zgaga to dość powszechnie występujące uczucie pieczenia, palenia w przełyku, pojawiające się na skutek drażniącego działania kwasu żołądkowego. Uściślając, cofanie się treści żołądkowej do przełyku, nazywane refluksem, wywołuje nieprzyjemne uczucie pieczenia w przełyku, określane jako zgaga.

Co bardzo istotne, nie każdy epizod refluksu żołądkowo-przełykowego oznacza chorobę refluksową przełyku (GERD). Według klasyfikacji montrealskiej GERD jest diagnozowana wtedy, gdy wsteczne zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powoduje nieprzyjemne dla pacjenta objawy, które pojawiają się co najmniej 2 razy w tygodniu lub prowadzi do powikłań [Maria Korzonek, Agnieszka Dziergas, Magdalena Kuczyńska].

Przyczyny refluksu

Wielu pacjentów zastanawia się, co powoduje refluks. Cofanie się treści pokarmowej do przełyku jest częstą konsekwencją niewłaściwej diety. Spożywanie w nadmiernych ilościach produktów, które zwiększają produkcję kwasu żołądkowego może być bezpośrednią przyczyną refluksu.

Innym powodem wstecznego zarzucania treści pokarmowej do przełyku może być niewydolność lub uszkodzenie dolnego zwieracza przełyku, który powinien stanowić barierę pomiędzy żołądkiem a przełykiem. Po przejściu jedzenia do żołądka prawidłowo funkcjonujący zwieracz powinien się skurczyć, uniemożliwiając pokarmowi powrót do przełyku. W przypadku niewydolności lub uszkodzenia, zwieracz nie kurczy się wystarczająco, aby zapobiec przedostawaniu się znacznej ilości treści żołądkowej do przełyku.

Źródłem refluksu może być ponadto przepuklina rozworu przełykowego, który znajduje się w przeponie. U zdrowej osoby rozwór przełykowy ciasno opina dolny zwieracz przełyku, zabezpieczając żołądek przed przesuwaniem się. W przypadku przepukliny rozwór jest na tyle rozciągnięty, że umożliwia przesuwanie się żołądka z jamy brzusznej do klatki piersiowej, co prowadzi m.in. do refluksu.

Refluks w ciąży 

Cofanie się pokarmu do przełyku jest częstą dolegliwością kobiet w ciąży. Powodem tego stanu są zaburzenia hormonalne, jakie zachodzą w ciele ciężarnych. Pod wpływem wzrastającego poziomu progesteronu mięśnie przewodu pokarmowego – w tym także zwieracz przełyku, zaczynają się rozluźniać, skutkując refuksem na początku ciąży.
To jednak nie jedyna przyczyna zarzucania treści pokarmowej do przełyku u ciężarnych kobiet. Refluks w ciąży jest także spowodowany stale powiększającą się macicą i wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego, co może wywierać ucisk na żołądek i sprzyjać refluksowi jego treści do przełyku. Podobny mechanizm refluksu – związany ze wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego – dotyczy również osób otyłych, dlatego zmniejszenie BMI zazwyczaj szybko przynosi poprawę objawową w tej grupie pacjentów z chorobą refluksową. Kobiety w ciąży najczęściej zaczynają odczuwać objawy refluksu w drugim trymestrze ciąży, a dolegliwości mogą występować aż do porodu.

Niezależnie od tego, jaka jest przyczyna refluksu, większość pacjentów radzi sobie z nieprzyjemnymi dolegliwościami z pomocą preparatów bez recepty, które zobojętniają kwas żołądkowy. Większość tego typu wyrobów zawiera omeprazol, czyli substancję czynną zaliczaną do tzw. inhibitorów pompy protonowej. Stosować również można leki z grupy H2-blokerów lub sole neutralizujące kwaśne pH treści żołądkowej. Wyjątek stanowią kobiety w ciąży, które nie mogą stosować większości leków i wyrobów medycznych. Co na refluks w ciąży można stosować? Generalnie ciężarne odczuwające zgagę nie powinny zażywać żadnych preparatów na własną rękę. W sytuacjach wyjątkowych konieczna jest konsultacja z lekarzem, który dobierze odpowiedni preparat niwelujący objawy, a jednocześnie nie szkodzący dziecku.

Do jakiego lekarza z refluksem?

Wielu pacjentów ma wątpliwości co do tego, jaki lekarz leczy refluks. W przypadku nawracającej zgagi warto najpierw zasięgnąć porady lekarza pierwszego kontaktu, który posiada odpowiednią wiedzę i kwalifikacje, by wdrożyć właściwe leczenie.

Jeśli jednak pacjentowi zależy na wizycie u specjalisty, powinien udać się do gastroenterologa (w skrócie gastrologa), czyli lekarza zajmującego się chorobami przełyku, żołądka, jelita grubego i cienkiego, otrzewnej, wątroby oraz trzustki.

Gastroenterolog jest lekarzem od refluksu w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale wiedzę odnośnie mechanizmów cofania się treści pokarmowej do żołądka posiada także dietetyk. Zwłaszcza jeśli powodem dolegliwości jest niewłaściwa dieta, warto zasięgnąć porady u specjalisty zajmującego się żywieniem człowieka. Dietetyk podpowie, jak zmienić nawyki żywieniowe, aby przeciwdziałać zgadze i innym objawom związanym z refluksem.

Autor: Joanna Woźniak

Konsultacja merytoryczna: lekarz gastroenterolog Ewa Walecka-Kapica

Bibliografia:
1. Matthew Banks, The modern investigation and management of gastro- oesophageal reflux disease (GORD), Clinical Medicine 2009;6(9): 600-604.
2. Katarzyna Chmiel, Izabela Niśkiewicz, Iwona Krela-Kaźmierczak, Liliana Łykowska-Szuber, Krzysztof Linke, Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, Nowiny Lekarskie 2009, 78, 3–4, 216–
3. 221. Maria Korzonek, Agnieszka Dziergas, Magdalena Kuczyńska, Choroba refluksowa przełyku (GERD) - problem wciąż aktualny, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 201–210.