Profesjonalna pomoc
na silną zgagę

Dieta przy refluksie (refluksowa) - jadłospis. Co jeść, a czego nie?

Modyfikacja sposobu żywienia to jedna z metod leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego

Modyfikacja sposobu żywienia to jedna z metod leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego. Jaka dieta przy refluksie pomoże złagodzić objawy? Co jeść, a co wykluczyć z jadłospisu?

Dieta przy refluksie

Refluks żołądkowo-przełykowy to medyczne określenie na cofanie się treści pokarmowej, znajdującej się w żołądku, z powrotem do przełyku. Skutkuje to nieprzyjemnymi objawami - głównie pieczeniem w przełyku, nazywanym zgagą. Przyczyną refluksu najczęściej jest dieta, obfitująca w produkty, które zwiększają wydzielanie kwasu żołądkowego. Kwas ten jest niezbędny w procesie trawienia, jednakże jeśli przedostanie się do przełyku, podrażni jego błonę śluzową, wywołując charakterystycznego uczucie palenia, pieczenia.

Z tego powodu pacjentom, którym dokucza zgaga, zalecana jest modyfikacja sposobu żywienia. Doraźnie zaś zastosowanie znajdują środki farmakologiczne, zawierające omeprazol, które zmniejszają ilość kwasu solnego w żołądku.

Dieta przy refluksie powinna polegać przede wszystkim na ograniczeniu spożycia pokarmów, które przyczyniają się do wzmożonego wydzielania kwasu żołądkowego. Co jeść przy refluksie, a czego unikać?

Co jeść przy refluksie?

Zgodnie z powyższym, dieta refluksowa polega na spożywaniu pokarmów, które nie pobudzają wydzielania kwasu żołądkowego ani nie hamują opróżniania żołądka. Radosław Kowalski i Grażyna Kowalska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, w swoim artykule „Nadkwaśność - dieta zasadowa”, określają, co można jeść przy refluksie. Wśród produktów zalecanych wymieniają:

• oliwę z oliwek,
• jaja,
• chude mięso, zwłaszcza drób,
• chude ryby,
• migdały,
• siemię lniane,
• sezam.

Naukowcy wymieniają także, jakie warzywa przy refluksie warto spożywać. Na liście zalecanych znajdują się:

• marchew,
• bakłażan,
• seler,
• ogórki,
• sałata,
• dynia,
• kalafior,
• brokuły,
• buraki,
• ziemniaki.

Roli diety w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego przyglądały się także Maria Śmiechowska i Magdalena Cugowska, które prowadziły badania na grupie 90 osób z chorobą refluksową. Badania zaowocowały wnioskiem, że pomocna w łagodzeniu nieprzyjemnych objawów refluksu jest dieta biała, złożona z takich produktów jak:

• woda,
• mleko,
• ziemniaki,
• chude ryby,
• drób.

Na szczególną uwagę zasługuje tutaj mleko, które zawiera dużą ilość wapnia, powodującego zobojętnienie kwasu żołądkowego. Należy jednak wiedzieć, że mleko powinno być niskotłuszczowe (do 2 proc.), gdyż tłuszcz przyczynia się do opóźnionego opróżniania żołądka, co sprzyja zarzucaniu treści pokarmowej do przełyku. Ponieważ wśród produktów polecanych na zgagę występują migdały, można postawić także na mleko migdałowe, które cechuje się niską zawartością tłuszczu.

Jakie owoce przy refluksie?

Cierpiąc z powodu refluksu żołądkowego, należy zwrócić uwagę na spożywane owoce. Jakie owoce przy refluksie można jeść, a których należy unikać? Według Radosława i Grażyny Kowalskich, w codziennym jadłospisie mogą znaleźć się takie owoce jak:

• ananasy,
• winogrona,
• banany,
• gruszki,
• jabłka.

Jakie pieczywo przy refluksie?

Wielu pacjentów ma wątpliwości, jakie pieczywo powinno się jeść przy refluksie żołądkowym? Nawiązując do zaleceń Magdaleny Cugowskiej i Marii Śmiechowskiej, do złagodzenia objawów przyczyniłoby się spożywanie pieczywa jasnego, pszennego, jednakże z uwagi na jego niską wartość odżywczą, lepiej postawić na chleb oraz bułki typu graham. Dobrym wyborem będzie także pieczywo orkiszowe.

Pacjenci cierpiący z powodu zgagi powinni natomiast unikać pieczywa żytniego na zakwasie oraz owsianego, gdyż jedzenie tych wyrobów piekarniczych zwiększa wydzielanie żołądkowe.

Czego nie jeść przy refluksie?

Czego jeszcze nie jeść przy refluksie, poza pieczywem pszennym, żytnim i owsianym. Naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie do produktów, których należy unikać zaliczają:

• owoce cytrusowe,
• pomidory,
• czekoladę,
• orzeszki ziemne,
• ostre przyprawy,
• wywary kostne i grzybowe,
• groch,
• fasolę.

Wszystkie wymienione powyżej produkty zwiększają wydzielanie kwasu żołądkowego, opóźniają opróżnianie żołądka, co wydłuża proces trawienia i zwiększa ryzyko refluksu.

Potwierdziły to badania przeprowadzone przez Śmiechowską i Cugowską, które wykazały, że jedzenie czekolady prowadzi do nasilenia objawów chorobowych nawet u 71 proc. badanych. Na drugim miejscu, wśród pokarmów skutkujących uporczywą zgagą, znalazły się ostre przyprawy. Nasilały one objawy u 64 proc. pacjentów poddanych badaniu. Na podium uplasowały się także napoje gazowe i alkohol. Ponad połowa badanych narzekała na zgagę po ich wypiciu.

Oznacza to, że dieta na refluks żołądkowy musi być skomponowana z odpowiednich napojów. Pacjenci odczuwający zgagę nie powinni pić kawy oraz mocnej herbaty. Niewskazane są także napoje gazowane. Należy ponadto wystrzegać się picia alkoholu. Najlepiej pić niegazowaną wodę mineralną, zaś kawę i mocną herbatę można zastąpić ziołowymi herbatkami lub naparami. Przykładowo, herbatka z kopru włoskiego wpływa na poprawę trawienia, między innymi przyspiesza perystaltykę żołądka. Pacjentom odczuwającym zgagę zaleca się także pić napary z prawoślazu lekarskiego lub siemienia lnianego. Wymienione rośliny zawierają śluzy, którzy działają osłonowo na błonę śluzową przełyku.

Co bardzo ważne, dieta na refluks powinna być dopasowana indywidualnie do pacjenta, bowiem nie u wszystkich wymienione wyżej pokarmy będą wyzwalać objawy chorobowe. Pacjent powinien samodzielnie przeanalizować, które produkty powodują u niego zgagę i dopiero wtedy wyeliminować je z jadłospisu. Wprowadzenie restrykcyjnej diety eliminacyjnej nie ma sensu, gdyż wiele z wymienionych produktów spożywczych zawiera cenne wartości odżywcze.

W diecie pacjentów z chorobą refluksową dużą rolę odgrywa nie tylko dobór pokarmów, ale także sposób przyrządzania dań, ilość spożywanych posiłków w ciągu dnia, pora jedzenia, a ponadto wielkość porcji. Generalnie posiłki powinny być lekkostrawne, niskotłuszczowe, spożywane częściej lecz w mniejszych porcjach, aby nie przepełniać żołądka, gdyż sprzyja to refluksowi.

Jeżeli chodzi o sposób przyrządzania dań, najlepiej postawić na gotowanie lub duszenie. Nie powinno się natomiast smażyć, zwłaszcza na głębokim tłuszczu. Tłuste pokarmy opóźniają opróżnianie żołądka. Co więcej, należy pamiętać, by nie jeść w pośpiechu.

Najlepiej spożywać 4-5 niewielkich posiłków na dobę, w równych odstępach czasu, pamiętając by ostatni z nich nie był spożywany przed snem. Przybranie pozycji leżącej krótko po jedzeniu sprzyja zarzucaniu pokarmu do przełyku. Jedzenie przed snem spowalnia także perystaltykę żołądka, co oznacza, że treść pokarmowa zalega w żołądku, co także może zwiększyć ryzyko refluksu.

Co bardzo istotne, pacjenci z nadwagą lub otyłością powinni zredukować masę ciała. Z badań wynika, że zmniejszenie obwodu brzucha redukuje objawy choroby refluksowej [Gąsiorowska i wsp.].

Jadłospis diety refluksowej

Wielu pacjentów na diecie refluksowej poszukuje jadłospisu, który ułatwi przyrządzanie posiłków na cały dzień. Oto przykładowe menu zalecane przy refluksie na jeden dzień:

1. Śniadanie: bułka z piersią z indyka, sałatą i ogórkiem.

Składniki:

• bułka typu graham,
• 2 plastry piersi z indyka,
• 2 liście sałaty masłowej,
• 4 plastry zielonego ogórka,
• mało lub margaryna roślinna, ale w niewielkiej ilości,
• słaba herbata, najlepiej bez cukru.

2. Drugie śniadanie: twarożek z ogórkiem.

Składniki:

• 150g chudego twarogu lub serka wiejskiego typu light,
• ½ zielonego ogórka,
• szczypta soli i pieprzu,
• łyżeczka siemienia lnianego.

3. Obiad: dorsz na parze z ziemniakami i surówką.

Składniki:

• 200g fileta z dorsza,
• 3 ziemniaki, 
• 2 marchewki,
• 1 jabłko,
• łyżka johurtu naturalnego,
• ½ łyżeczki ksylitolu.

Dorsza należy ugotować na parze przez około 10 minut. Ziemniaki natomiast ugotować klasycznie w wodzie z odrobiną soli. Surówkę przyrządzić, ścierając na tarce marchewki oraz jabłko, a następnie dodając jogurt i ksylitol.

4. Podwieczorek: jogurt z bananami i cynamonem (ewentualnie serek homogenizowany).

Składniki:

• 150g jogurtu naturalnego,
• 1 banan pokrojony w ceinkie plasterki,
• łyżeczka miodu,
• szczypta cynamonu.

5. Kolacja: jajecznica na parze

Składniki:

• 2 kromki chleba typu graham,
• 3 jajka do jajecznicy,
• odrobina soli i pipeprzu,
• ewentualnie odrobina masła,
• hebata z kopru włoskiego lub woda niegazowana.

Pacjenci, którzy mają wątpliwości co do tego, z jakich produktów komponować posiłki, powinni udać się do dietetyka, który ustali menu na cały tydzień, uwzględniając wszystkie dolegliwości.

Autor: Joanna Woźniak

Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica

Bibliografia:
1. Dudkowiak Robert, Poniewierska Elżbieta, Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku, Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 4: 586–591.
2. Kowalski Radosław, Kowalska Grażyna, Nadkwaśność dieta zasadowa, Zdrowie i uroda 2015/01/01, s. 50-51.
3. Śmiechowska Maria, Cugowska Magdalena, Rola żywności i żywienia w chorobie refluksowej, Bromat. Chem. Toksykol.– XLIV, 2011, 3, str. 298-304.
4. Maria Korzonek, Agnieszka Dziergas, Magdalena Kuczyńska, Choroba refluksowa przełyku (GERD) - problem wciąż aktualny, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 201–210.
5. Bartuzi Zbigniew, Choroba refluksowa przełyku – standardy diagnostyki i leczenia, Alergia, 2015, 3: 29-35.
6. Matthew Banks, Choroba refluksowa przełyku: najnowsze badania i postępowanie, tłum. Paweł Lesiak, Medycyna Po Dyplomie vol 19, nr 10, październik 2010.
7. Gąsiorowska A., Janiak M., Waśko-Czopnik D., Skrzydło-Radomańska B., Drobnik J., Mastalerz-Migas A., Rydzewska G., Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych, Lekarz POZ 3-4/2019.
8. https://ncez.pl/upload/zalecenia-dietetycy_cdo_ncez_choroba_refluksowa_przelyku_2019.pdf [dostęp 22.03.2021 r.]