Profesjonalna pomoc
na silną zgagę

Gastryna - czym jest i jaką rolę pełni ten hormon?

Gastryna należy do grupy hormonów peptydowych wydzielanych i działających w przewodzie pokarmowym. I to właśnie w jego obrębie pełni szereg istotnych funkcji, które regulują proces trawienia i prawidłowe funkcjonowanie narządów układu pokarmowego. Dowiedz się, jak dokładnie działa gastryna i kiedy warto zbadać jej stężenie.

Co to jest gastryna?

Hormony to specjalne substancje, które stabilizują procesy życiowe ludzkiego organizmu na wielu poziomach. Posiadają zdolność do przekazywania informacji pomiędzy różnymi narządami, dzięki czemu stymulują ich działanie. Wytwarzane są przez gruczoły zwane dokrewnymi, ale również przez wyspecjalizowane tkanki.

To właśnie do tych ostatnich zalicza się gastryna (GRP), hormon o działaniu endokrynnym. Nie jest to substancja jednorodna, gdyż składa się z nieco odmiennych związków, w tym przypadku peptydów. Produkowana jest przez komórki G błony śluzowej żołądka (komórki główne żołądka), które znajdują się w okolicy odźwiernika oraz początkowego odcinka jelita cienkiego, czyli dwunastnicy.

Wydzielanie gastryny, czyli jej sekrecja, odbywa się we wszystkich fazach wydzielniczych żołądka: mózgowej, żołądkowej i jelitowej.

Cały proces następuje w głównej mierze w odpowiedzi na:

• pojawienie się treści pokarmowej w żołądku i rozciągnięcie jego ścian,
• stymulację nerwu błędnego.

Wzrost syntezy tego hormonu pobudzają m.in. pokarmy białkowe, jony wapnia, kofeina, czy alkohol, a także mechaniczne rozszerzanie ścian żołądka.

Funkcje gastryny

Za co odpowiada hormon tkankowy gastryna? Ogólnie rzecz ujmując za regulowanie procesów trawienia i prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Na poziomie układu pokarmowego pełni więc szereg istotnych funkcji.

Należą do nich przede wszystkim:

• stymulowanie komórek okładzinowych żołądka do wydzielania kwasu solnego,
• kontrolowanie produkcji pepsynogenu, substancji, której zadaniem jest wstępne trawienie białek,
• nasilenie wydzielania wody i elektrolitów w soku trzustkowym i żółci,
• stymulowanie perystaltyki przewodu pokarmowego,
• kurczenie dolnego zwieracza przełyku, poprzez sygnalizowanie sytości żołądka, który nie jest w stanie przyjąć więcej pokarmu,
• wzmaganie wydzielania trzustkowego,
• wywieranie korzystnego wpływu na prawidłowy stan błony śluzowej żołądka,
• pobudzanie wzrostu komórek błony śluzowej żołądka, dwunastnicy i jelita grubego,
• zwiększenie przepływu krwi przez trzewia i błonę śluzową żołądka.

Gastryna sprzyja zarówno prawidłowemu trawieniu, jak i przemieszczaniu się pokarmu. Co w przypadku nadmiernego wydzielania hormonu gastryny?

Podstawowa rola gastryny polega na pobudzeniu wydzielania kwasu solnego i pepsynogenu oraz na stymulacji motoryki przewodu pokarmowego. Przy nadmiernym jej wydzielaniu może dojść więc do nadmiernego wytwarzania kwasu, co prowadzić może do uszkodzenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy i powstawania owrzodzeń, często mnogich, nie gojących się mimo leczenia.

Taka sytuacja ma miejsce w przypadku tzw. zespołu Zollingera – Ellisona. – zespołu objawów i powikłań spowodowanych nadmiernym wydzielaniem kwasy solnego, spowodowanym przez nowotwór neuroendokrynny, zwany gastrinoma, zlokalizowany najczęściej w trzustce lub w dwunastnicy.

Badanie gastryny

Badanie gastryny nie znajduje się na liście rutynowych testów laboratoryjnych, jest ono bowiem wysoko specjalistyczne i wykonuje się je na podstawie konkretnych wskazań, podczas szerokiej analizy indywidualnego przypadku. Wybiórcze oznaczenie stężenia gastryny we krwi bez uprzednich badań podstawowych i określenia kwaśności treści żołądkowej mija się z celem, gdyż nie będzie miarodajne.

Kiedy diagnostyka gastryny jest wskazana? Szczegółowe testy wykonuje się przy podejrzeniu różnorodnych schorzeń, nie tylko układu pokarmowego, w tym przede wszystkim:

• wrzodów żołądka i dwunastnicy, nie gojących się pomimo stosowanego leczenia
• guza neuroendokrynnego,
• zaawansowanego zapalenia przełyku,
• niedokrwistości Addisona-Biermera,
• zespołu Zoolingera-Ellisona,

Ponadto lekarz gastroenterolog może zlecić testy u pacjentów po resekcji jelit.

Pomiaru stężenia gastryny dokonuje się z próbek krwi żylnej o objętości 2-3 ml. Pobierane są one przeważnie z żyły odłokciowej, kilkukrotnie, przez kilka następujących po sobie dni. Na badanie należy się zgłosić w godzinach porannych, na czczo, czyli przynajmniej po 8 godzinach od ostatniego posiłku (pokarmu i napoju).

Przed przystąpieniem do badania należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia, czy na czas testów konieczne będzie odstawienie konkretnych leków, np. inhibitorów pompy protonowej. Jedną z takich substancji jest omeprazol, który zmniejsza ilość kwasu solnego wydzielanego w żołądku. Może być on stosowany u pacjentów dorosłych w leczeniu krótkotrwałym objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Co ważne, lek dostępny jest bez recepty, jeśli jednak objawy nie ustępują po 14 dni stosowania według zaleceń producenta należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą.

Norma gastryny

Norma gastryny we krwi u zdrowego dorosłego człowieka wynosi poniżej 100 pg/ml, można również spotkać zakres 20-150 pg/ml. U dzieci prawidłowy poziom to 10-125 pg/ml.

Dla porównania, u większości chorych na zespół Zollingera-Ellisona stężenie gastryny na czczo wynosi powyżej 500 pg/ml, a niekiedy sięga nawet 1000 pg/ml.

Warto przy tym pamiętać, że konkretne normy badań krwi mogą się nieco od siebie różnić, w zależności od laboratorium, w którym były wykonywane analizy. Po uzyskaniu wyników należy skonsultować się ze specjalistą.

Autor: Marta Roszkowska
Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica

Bibliografia

• Stanisław Konturek: Fizjologia układu trawiennego. Fizjologiczne podstawy gastroenterologii. Warszawa, PZWL, 1985, s. 168–204. ISBN 83-200-0897-2.
  Władysław Z. Traczyk, Andrzej Trzebski (red.): Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i Klinicznej, Warszawa: PZWL, 1985, s. 757–760. ISBN 83-200-3020-X.
• Jan Gawęcki: Regulacja procesów trawiennych. W: Jan Gawęcki, Lech Hryniewiecki: Żywienie człowieka. T. 1: Podstawy nauki o żywieniu. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 82. ISBN 83-01-13947-1.
• Gerd Herold, Jan Duława: Medycyna wewnętrzna, repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, s. 599. ISBN 83-200-3322-5.
• Krzysztof Lewandowski, Andrzej Lewiński, Adam Gesing, Anna Gonerska -Szadkowska: Hormony peptydowe wydzielane w przewodzie pokarmowym, rozdz. 12, [dostęp online: 16.09.2021].