Profesjonalna pomoc
na silną zgagę

Problemy z przełykaniem - czy to refluks?

O problemach z przełykaniem mówi się wtedy, gdy zaburzony zostaje proces przechodzenia pokarmów stałych i płynnych z jamy ustnej poprzez gardło i przełyk aż do żołądka. Sprawdź, do jakiego lekarza należy się udać z trudnościami z przełykaniem.

Problemy z przełykaniem - kiedy oznaczają refluks?

Trudności z przełykaniem, określanie mianem dysfagii, mogą mieć rozmaite przyczyny. Sam proces połykania jest bowiem bardzo złożony, a w jego obrębie można wyróżnić kilka faz:

• fazę ustną, związana z ruchami języka, policzków i zębów, kontrolowaną przez korę mózgową człowieka,
• fazę gardłową, niezależną od woli, w której dużą rolę odgrywają receptory podniebienia miękkiego, łuków podniebiennych oraz podstawy gardła i języka,
• fazę przełykową, zależną od mięśni zwieraczy gardła, siły ciążenia pokarmu, a także ruchów perystaltycznych mięśniówki przełyku.

W zależności od fazy połykania, dysfagia może inaczej przebiegać. W fazie ustnej najczęściej obserwuje się utrudnione formowanie kęsów pokarmów oraz przesuwanie ich dalej. W fazie gardłowej nieodpowiedniemu przechodzeniu pokarmu może towarzyszyć kaszel, krztuszenie się, zwracanie pokarmu przez nos, odruchy wymiotne, a także łzawienie i kichanie. W ostatniej fazie natomiast pojawia się przede wszystkim uczucie zablokowania się kęsa w przełyku.

Przyczyny trudności w przełykaniu dzieli się na dwie podstawowe grupy: górne (ustno-gardłowe) oraz dolne (przełykowe). Dysfagia ustno-gardłowa najczęściej jest wynikiem różnorodnych zaburzeń nerwowo-mięśniowych, rzadziej natomiast zmian strukturalnych, do których zaliczyć można stany zapalne, nowotwory oraz ucisk z zewnątrz.

Z kolei dysfagia przełykowa wiąże się przede wszystkim ze zwężeniami organicznymi przełyku, które mogą być skutkiem choroby refluksowej. Refluks żołądkowo-przełykowy, polegający na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku, istotnie podrażnia błonę śluzową przełyku, wywołując zgagę, czyli uczucie palenie w przełyku. Jednym z powikłań długotrwałego, nawracającego refluksu mogą być właśnie zwężenia organiczne oraz owrzodzenia, prowadzące do problemów z połykaniem.

Problemy z przełykaniem śliny, jedzenia lub płynów mogą być także efektem zwężeń pozapalnych i powrzodowych. Należy jednak pamiętać, że dysfagia przełykowa może być oznaką znacznie poważniejszych chorób, wliczając w to choroby nowotworowe.

W związku z powyższym, trudności w przełykaniu to objaw, którego nie wolno bagatelizować. Zaburzone przechodzenie pokarmów lub płynów przez górny odcinek przewodu pokarmowego powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Problemy z przełykaniem - do jakiego lekarza?

Wielu pacjentów odczuwających problemy z przełykaniem, zastawania się do jakiego lekarza udać się z wizytą. Aby ustalić przyczynę dysfagii, w pierwszej kolejności konieczne będzie wykonanie badań przedmiotowych – głównie palpacji oraz rynofaryngolaryngoskopii, które najlepiej powierzyć lekarzowi ze specjalizacją z otorynolaryngologii. Badania przedmiotowe powinny pomóc w określeniu rodzaju dysfagii, a także we wstępnym ustaleniu jej przyczyny. W razie wątpliwości laryngolog może skierować pacjenta na badania specjalistyczne, takie jak:

• rentgenografia,
• wideofluoroskopia,
• endoskopia przewodu pokarmowego,
• USG,
• scyntygrafia,
• manometria przełykowa,
• 24-godzinna pH-metria.

Jeśli problemy z przełykaniem przez wiele lat poprzedzane były nawracającymi epizodami refluksu, to z dużym prawdopodobieństwem, dysfagia jest powikłaniem źle leczonej choroby refluksowej i wymaga pilnej konsultacji gastroenterologicznej.

W niektórych przypadkach konieczna może okazać się wizyta także u neurologa.

Jak leczyć problemy z przełykaniem przy refluksie?

Do najczęstszych przyczyn kłopotów z przełykaniem zaliczana jest choroba refluksowa (GERD). Dysfagia stanowi bowiem częste powikłanie tej choroby. Jedną z metod leczenia problemów z przełykaniem pokarmu w przebiegu GERD jest stosowanie leków nazywanych inhibitorami pompy protonowej (IPP).

Należy pamiętać, że stan zaawansowania choroby refluksowej, objawiający się dysfagią nie jest obszarem do samoleczenia. W terapii stosuje się IPP, ale w warunkach stałego monitorowania leczenia przez lekarza gastroenterologa, a inhibitory przyjmowane są stale i często w dawkach ponadstandardowych.

W poważniejszych stanach zastosowanie znajdują również metody endoskopowe.

Duża znaczenie w leczeniu choroby ma modyfikacja sposobu żywienia oraz stylu życia. Pacjentom zaleca się przede wszystkim by wyeliminowali z codziennego jadłospisu następujące produkty:

• kawa,
• mocna herbata,
• alkohol,
• czekolada,
• napoje gazowe,
• tłuste potrawy,
• ostre przyprawy.

Wymienione produkty nasilają bowiem produkcję kwasu żołądkowego, co zwiększa ryzyko refluksu.

Istotny jest także sposób jedzenia, wielkość porcji oraz pora posiłków. Pacjenci, którym dokucza zgaga nie powinni jeść w pośpiechu. Posiłki natomiast powinny być niewielkie, aby nie przepełniać żołądka, a tym samym nie zwiększać ryzyka refluksu żołądkowo-przełykowego. Ważne także, by ostatni posiłek w ciągu dnia nie był spożywany tuż przed snem, a co najmniej 2-3 godziny przez pójściem spać. Niewskazany jest też duży wysiłek fizyczny tuż po jedzeniu. Dodatkowo, warto unieść wezgłowie łóżka o 15-20 centymetrów, gdyż pozycja horyzontalna sprzyja epizodom refluksu żołądkowego.

Autor: Joanna Woźniak
Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica

Bibliografia

• Jurek Olszewski, Hanna Zielińska-Bliźniewska, Piotr Pietkiewicz, Zaburzenia połykania jako interdyscyplinarny problem diagnostyczny i leczniczy, Pol. Przegląd Otorynolaryngol 2011; 44-49.
• Maria Korzonek, Agnieszka Dziergas, Magdalena Kuczyńska, Choroba refluksowa przełyku (GERD) – problem wciąż aktualny, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 201-210.
• Gąsiorowska A., Janiak M., Waśko-Czopnik D., Skrzydło-Radomańska B., Drobnik J., Mastalerz-Migas A., Rydzewska G., Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych, Lekarz POZ 3-4/2019.